I rather be Generous
For English, please scroll down
Conversatie over fictie als genereuze geste
I Rather be generous is onze naam en houding, is onze navigatietool en onze oriëntatie. Wij geloven dat betere verhalen een betere wereld kunnen maken. Vanuit onze eigen praktijk als genereuze schrijvers en denkers zoeken we anderen op om van hen te leren en nog genereuzere verhalen te verspreiden.
In deze conversatie spreken we over hoe we in het schrijven van fictie een manier hebben gevonden om theorie in werking te stellen, het wat praktischer te maken. Over onze keuze verhalen te schrijven voor specifieke mensen, als een soort gift. Verder denken we samen na over hoe verhalen een krachtig middel kunnen zijn om denken te beïnvloeden.
I rather be generous,
'Doing it with Mr Think', In: Out of Theory (Relational Ecologies of Theory and Practice in the Arts), Peter Sonderen (ed.), Arnhem: ArtEZ Press, 2025
This is the text
Nederlandse versie staat hieronder
27 November 2024: Conversation about fiction as a generous act.
Laura van Grinsven: We are talking with each other to explore the role of fiction in our practice. It’s not about fiction in general, but rather how we use fiction, why we write fiction, unpacking that a bit more. We both have a great love for novels. We also constantly emphasise that they have taught us just as much as philosophy or other theories. You have long harboured the desire to write fiction. When you left the University of Amsterdam, I wrote a story for you, with the idea to get your fiction writing going. It was a story for you and about you, that was probably the most important part. Writing fiction for someone or something fits very much within our idea of generosity, or the idea of gift-giving, something we were still playing with back then. Writing a story for someone was a very literal form of generosity; that is where it all started.
Miriam van Rijsingen: Let me first say that it worked out, just like that. I spent a long time thinking about the desire to write fiction. Coming from an academic background, that is quite a leap. How do you make it happen? I think it helped me a lot that you started that, so I could see how it could be done. As you have already said, we both read a lot of fiction, and from that experience and position, we can also say that it can have the same significance or serve the same insights as theory. But that also makes it difficult to get started. The story you wrote for me showed that it’s fine to experiment with characters, with humour, with creating images that may not be entirely clear to everyone, but at least they are to the person for whom you are writing.
L: The texts we have written together, or separately, are meant for certain moments in someone’s life. The intention is to say something to someone that often remains unsaid in daily life, because it’s so personal. In the text, I try to capture how that person feels, at that moment in that situation. What is the recurring discussion in their life? That’s what I try to acknowledge, and additionally to give them something, an insight, or a possibility to look at themselves and their situation with humour.
M: Yes, that’s what I indeed recognise in the form of fiction writing that I was initially drawn to, namely writing a letter to people or things you find important or interesting. The letter shows a sincere interest, and it’s an attempt to get closer, to better understand the other thing or person. Or to bring things to the surface and ask yourself: how will the other feel about this? It’s an investment that I associate with friendship. Not only do you touch a sensitive spot of the other, but it’s also something that, in a certain way, is about yourself. I thought that was part of the practice of writing letters. Maybe the fictional stories that you write for someone, is a variation in correspondence?
L: The safety of fiction lies in the fact that you do not have to say things directly to others. You introduce characters without it being clear who exactly they are. By introducing concepts as if they are characters, it’s not the person themselves but the forces someone is caught up with that become the subject of the story.
M: Choosing characters that are concepts, which are initially somewhat abstract, but which come to life in the story is interesting. As a reader, you start thinking about those characters, you relate them to yourself and others, so they are no longer abstract. They come to life and present you with dilemmas, as real characters. This is also the working of theory within the story, but you do not necessarily have to describe or name it.
L: Then you realise that you do many things unconsciously. I also think that if you turn certain traits, which are part of people but also part of institutions or fields of study, into characters, you can show how those dynamics work. In the story for you, I made ‘Publishing’ into a character. You have published a lot in the past, you enjoyed it, and you are good at it. On the other hand, it’s also something you were subjected to, something that is part of the structure of the institution you were in, the university. It can also be something coercive.
A character such as Publishing functions in a story as a woven pattern that connects the institution, the dynamics within it, discussions and personalities. Publishing is part of your identity, but it is also part of the infrastructure you are embedded in. The interconnectedness of all those elements, those layers that can be encapsulated in that one concept, shows how you navigate as a person. Of course, these are often concepts that are quite complicated, or philosophical, and can highlight points of intersection and mechanisms that are taken for granted but shouldn’t be.
M: What it makes clear is that the character can never be flat because it is part of the external structure in which we live and work. I can definitely think of a number of publications I am very proud of. But it is also a fragile position because I have not published as much as many of my colleagues, and I sometimes felt quite uncomfortable about that. Because publishing is not easy to do, for me at least. So, the complexity of that concept, the complexity of the character, simultaneously shows the complexity of reality.
L: These texts can be read by many people in different ways. Someone else will have their own stories about those concepts, especially if they move within the same world. Yet, they always stem from a very close relationship with the people I am writing for, from whom I know what those concepts mean and how they relate to them in all their complexity. Should those texts not only be for the people we write them for?
M: Together we wrote a fictional text for Isabelle Stengers, someone we both admire deeply and whose work we have read a lot. It’s a story about a walk, with three characters, one of whom is Stengers. Or rather, she is embodied by a concept that we think is important for her, namely, Foothold—she is Ms Foothold. The other two characters are concepts that are also important in Stengers’ work, but which also characterise us, namely, Institution and Irrationality. You can probably guess which concept corresponds to which of us.
To come back to what you just asked, does the writing need to be only for that person to whom it’s directed? I think this is a story that could be read by many people. Moreover, we don’t know if Stengers would even like this story. It’s of course our story and our thoughts about Isabelle Stengers’ work. That was the starting point. It’s important for our project that if we think highly of someone, we don’t take that for granted, but rather offer them a tribute, or we actually want to give them something back.
L: We have also thought a lot about how we can thank someone for all the insights we got from them. We did not want a holistic approach; it was not necessarily to touch the core of her thinking or to name everything important in one text. We just wanted to start somewhere. The concept of foothold, which she uses to begin discerning, to be attentive in a particular situation, was a beautiful, double starting point. It is both an important concept for her, and at the same time, for us, it’s a hook that we latched onto to start writing. I can imagine we will write many more texts about Stengers’ work. Additionally, there are so many other authors we value.
M: The characters we bring forth are what they are. Yet, they do not just operate within the cliché of that character. They can also be tempted to do something else, to be interested in something else. This opens possibilities for the future. What we have learned from Stengers, and what we appreciate in her, is the way she unpacks those concepts. That change and renewal that becomes possible when you walk together, look at your surroundings, and talk with each other. To have an open attitude so that changes can occur, and you are no longer the person you thought you were.
L: That openness to change, and the willingness to move with the findings of experiments we conduct, is also deeply embedded in the way we have set up our project. The concepts we use also continually change in meaning, in qualities, or in usefulness. Not that we throw them out or start over, but they grow and evolve in the process. Earlier in our project—perhaps because we were still very focused on the gift—I struggled with the idea that others should read the text as well. Is making a personal text public a contamination of the gift? That as an author, you might gain recognition, which was intended as a tribute to someone else. What do you think about that?
M: I do notice that the concept of the gift, or gift-giving, which we started with, has receded into the background, although it is not completely gone. We stripped it of the theoretical, conceptual framework in which it is usually discussed, as a form of exchange. Through conversations and actions, we’ve explored the boundaries of such a concept. We are now more interested in an ethical perspective, while gift-giving remains within the theoretical, anthropological, economic, and social framework. We have taken it out of those frameworks and renamed it: generosity.
L: Indeed, it evolved into an orientation towards generosity and a generous attitude: I rather be generous. The idea we initially had was to give the text as a gift. To actually give it to someone, a factual transfer, a printed text with a bow around it. Now that the text and intention is no longer to be a gift, but a generous attitude, can it also be shared with others? Then it does not necessarily have to be a gift to one person. And perhaps the generosity is more in the functioning of the text itself?
(…)
L: We’ve said that generosity never stands alone. There are always certain aspects working alongside it, which we have previously called (guide) lines or threads. One of these is Do the right thing, which represents the ethical stance—without that, there can be no generosity, nor direction. Another one is To be more attentivebecause we are paying attention to someone with our writings.
M: What does it mean to work together is also important, because writing a text for or with is always a collaboration. I want you to Trust me plays a part as well. Just like Delights, because it’s fun to do and fun to read.
L: And humour is also a key part, like self-deprecation and taking things with a pinch of salt.
M: What always remains is The importance of the experiment. You can never be completely sure of what will come out of it.
L: And with that, it’s also Explore the muddy road, because writing fiction is a discipline we have not been trained in. We are trying to master it ourselves, and it does not always go well. To stay on track with generosity in our writing, we must constantly come up with new structures and tactics, always involving trial and error.
M: And lastly, The tissue is the issue. The weave we are part of is essentially everything. The issue is a kind of acknowledgment of our interconnectedness, of the dependency on everything around us. And the recognition of the many things that influence us. We are always entangled.
L: The concepts in the stories clearly show this entanglement. They are both character traits and parts of institutions or disciplinary discussions to which someone is subjected. That is the recognition of the intertwining of our existence. How can we let something else grow within existing weaving patterns? By evoking the existing discussions and power dynamics and turning them into a new story. Stories that are aimed at sharing more, thinking together more, being generous with each other, giving things, and not just be involved in something for personal gain. Our orientation towards generosity is a kind of antidote. That is the direction we want to go in.
M: In our fiction, we want to give examples or point into a certain direction. But it is still fiction.
L: In our project, we want to obtain a positive attitude. We do not want to give negative critiques on all sorts of things. We want to generate more positive stories. What can we do here? What would be good? To be able to do that, you also must be able to identify the structures you want to break free from, or that you would like to see differently. I rather be generous. I think letters and writing fiction are well-suited for this because they can be very personal, describing someone’s subjective experiences, emotions, and the complexity of certain situations, without pointing to someone or something specific. Problems, in our view, are usually in dynamics and structures, and by personifying them, we can identify and use them to tell alternative stories.
M: Our writings do not necessarily contain alternatives; we offer a virtual world in which we see things through a different lens, give them a twist, force an unexpected encounter, or making things suddenly look different. It’s hopeful, but we do not have an ideal in mind. We are not solving anything. It does open a direction onto possible plots and twists. If you can imagine them, then yes, they already have a life.
L: I see fiction as bringing theory to life. It can be the bridge between theory and putting it into practice. In theory, intuition and sentiment are often left out. The unruliness of the situation is also difficult to capture in a theoretical text, even in situated theory. We are looking for situations to activate our thinking. We do not want to give a general explanation of what we are doing or what our project is about. The point is to activate it in events, in conversations, to use it, make it work, and learn from it. Fiction goes well with that.
M: In the context of academic writing, the struggle is always complicated when trying to make all the material compatible and comply with all the rules. I have come to believe more and more in the importance of intuition. We recently read the book Unthought by Katherine Hayles in our reading group. In it, it’s neurologically confirmed that intuition is actually a very important tool.
L: She distinguishes between consciousness, the unconscious, the pre-conscious, and non-conscious cognition. She has very clear sources from neuroscience.
Non-conscious cognition is part of many forms of being. For example, the stomata in leaves, which respond to humidity and light.
M: Lichens are also a very good example.
L: And so, people too. Whereas in all writing and thinking, people are often described as some kind of super-rational beings. Hayles shows that human cognition cannot exist without non-conscious cognition. And that rational thinking can even get in the way of this non-conscious cognition.
M: I now wonder: isn’t sentiment also partly determined by intuition? What could the relationship between the two be?
L: I immediately think of a philosophy class, long ago, on Stoicism. The Stoics say that feelings and emotions always stem from thoughts, so you cannot feel something until you have first thought it. You only become sad when you have thought of something sad. That gives language such a primary place. When we think about all the technical tools we try to master for our project, like sound recordings and film editing, you realize language does not always play a role. You make all sorts of mistakes, for instance when editing. Eventually, you get the hang of it, but then you no longer know what you learned or what went wrong earlier.
M: That is why Hayles’ non-conscious cognition is so important to acknowledge. Non-conscious cognition is knowledge that lies outside of language.
L: Isabelle Stengers, following Whitehead, emphasises the problem of bifurcation: that knowledge or cognition is often placed above the body and other matter, as something of a different order. That’s very strange. Hayles would say the same—we know much more than we are consciously aware of, in our feeling, or in our sense of touch or sight. Acknowledging this bodily knowing, whether we call it intuition, emotion, or something else, is important to us.
M: I think intuition played a very large role when you first started writing that story for me. Intuition is a very good drive for many things. I think intuition also gives us the ability to dare to experiment and listen to our inner drive.
L: Of course, we want to improve the world. We have noticed that you can think about that for a long time, and not much happens because it stays within our thinking. You can think really hard before doing something, but sometimes you also just have to do something, listen to your intuition and feelings, then afterward reflect on it and adjust and improve.
I rather be generous,
'Doing it with Mr Think', In: Out of Theory (Relational Ecologies of Theory and Practice in the Arts), Peter Sonderen (ed.), Arnhem: ArtEZ Press, 2025
27 november 2024 Gesprek over fictie als genereuze werking.
L: We praten met elkaar om te onderzoeken wat de rol van fictie is in onze praktijk. Dat gaat niet over fictie in het algemeen, maar meer hoe wij fictie inzetten, waarom we fictie schrijven, dat een beetje meer uit te pakken. We hebben allebei een grote liefde voor romans. We benadrukken ook steeds dat die ons net zoveel geleerd hebben als filosofie of andere theorie. Jij koesterde al lang de wens om zelf fictie te schrijven. Op het moment dat jij afscheid nam van de UvA dacht ik, ik ga proberen het fictie schrijven in gang te zetten en toen heb ik voor jou een verhaal geschreven. Voor jou en over jou, dat was denk ik het belangrijkste. Want voor iets of iemand fictie schrijven, past ook heel erg binnen ons idee van generositeit, of het idee van gift-geven, waar we toen nog mee speelden. Een verhaal voor iemand schrijven was een hele letterlijke manier van generositeit, daar begon het mee.
M: Laat ik eerst even zeggen dat dat ook zo gewerkt heeft. Ik kon heel lang nadenken over de wens fictie te schrijven. Vanuit een academische achtergrond is dat nogal een overstap. Hoe bewerkstellig je dat? Ik denk dat het mij in elk geval heel erg goed heeft geholpen dat jij dat hebt gedaan, zodat ik ook kon zien hoe dat zou kunnen zijn.
Je hebt al gezegd dat we alle twee heel veel fictie lezen en dat we vanuit die ervaring en positie ook kunnen zeggen dat het eenzelfde betekenis kan hebben of eenzelfde hulp kan zijn als theorie. Dat maakt het tegelijkertijd ook moeilijk om te beginnen. Dat verhaal wat je hebt geschreven, heeft laten zien dat je gerust mag experimenteren met de personages en met humor, met beelden oproepen die misschien niet voor iedereen helemaal duidelijk zijn, maar in elk geval wel voor degene voor wie je het schrijft.
L: Zowel de teksten die we nu samen geschreven hebben, of apart, voor beide geldt dat ze voor bepaalde momenten in iemands leven zijn. Het gaat erom iets tegen iemand te zeggen waar je in het dagelijkse leven vaak geen tijd voor neemt, omdat het heel persoonlijk is. In de tekst probeer ik te vatten hoe die persoon zich voelt, op dat moment in die situatie. Wat is een discussie die steeds weer terugkeert in diens leven? Dat probeer ik in de tekst te erkennen, en daarnaast iemand iets te geven, een inzicht daarover, of het juist te bekijken met humor.
M: Ja, dat is wat ik heel erg herken in een vorm van fictie schrijven waar ik me in eerste instantie heel erg toe aangetrokken voelde, namelijk een brief te schrijven aan personen of aan dingen, die je belangrijk vindt of die je interessant vindt. De brief toont een oprechte interesse en het is een poging om dichterbij te komen, om het andere ding of de andere persoon nog beter te kunnen begrijpen. Of om dingen naar voren te schuiven en je af te vragen hoe de ander daarover denkt. Dat is een investering die voor mij bij vriendschap hoort. Je raakt niet alleen een soort van fragiele plek van de ander aan, maar het is ook iets wat op een bepaalde manier ook over jezelf gaat. Ik dacht dat dat bij brieven hoorde. Misschien is het fictieve verhaal wat je voor iemand schrijft een variant van de correspondentie?
L: Het veilige van fictie is dat je dingen niet letterlijk aan de ander hoeft te zeggen. Je voert een personage op, zonder dat het helder is, wie dat precies is. Juist door concepten als personages op te voeren, is niet de persoon maar de krachten waarin iemand zich bevindt het onderwerp van het verhaal.
M: Personages te kiezen die concepten zijn, die in eerste instantie altijd een soort van abstractie zijn, maar in het verhaal gaan leven, is interessant. Als lezer ga je nadenken over die personages, je gaat ze op jezelf en anderen betrekken zodat ze helemaal niet meer abstract zijn. Ze komen tot leven en stellen jou, als echte personages, voor dilemma's. Dat is ook de theorie die in het verhaal zit, maar die je niet per se hoeft te omschrijven of te benoemen.
L: Dan besef je ook dat je heel veel dingen onbewust doet. Ik denk ook dat je als je bepaalde eigenschappen die deel van mensen zijn, maar ook deel van instituten zijn, of deel van een vakgebied, tot personage maakt, je kan laten zien hoe die dynamieken werken. In het verhaal voor jou heb ik Publiceren tot personage gemaakt. Publiceren heb jij in het verleden veel gedaan, daar heb je plezier uit gehaald, en daar ben je goed in. Aan de andere kant is het ook iets waar je aan onderworpen was, wat deel is van de structuur van het instituut waar je in zat, de universiteit. Wat ook dwangmatig kan zijn.
Zo'n personage als Publiceren, fungeert in een verhaal als een weefsel dat het instituut, de dynamieken daarin, discussies, en persoonlijkheden met elkaar verbindt. Publiceren is deel van je identiteit, maar het is ook deel van de infrastructuur waarin je je begeeft. De verbondenheid van al die elementen, van die lagen die allemaal in dat ene concept te vatten zijn, laten zien waarin je als mens laveert. Natuurlijk zijn het vaak concepten die heel ingewikkeld zijn, of filosofisch zijn, en juist knooppunten en mechanismen kunnen aantonen die vanzelfsprekend gevonden worden, maar dat niet zouden moeten zijn.
M: Wat het duidelijk maakt is dat het personage nooit plat kan zijn omdat het deel uitmaakt van de externe structuur waarin geleefd en gewerkt wordt. Ik kan zeker terugdenken aan een aantal publicaties waar ik heel trots op ben. Maar het is ook een fragiele plek, want ik heb lang niet zoveel gepubliceerd als heel veel van mijn collega's en daar heb ik me soms ook heel ongemakkelijk bij gevoeld. Omdat publiceren niet zo heel gemakkelijk is om te om te doen, voor mij in elk geval. Dus de complexiteit van dat begrip, de complexiteit van het personage, laat tegelijkertijd ook de complexiteit van de realiteit zien.
L: Die teksten zijn voor veel mensen op verschillende manieren te lezen. Iemand anders heeft weer eigen verhalen bij die concepten, vooral als ze zich in dezelfde wereld begeven. Toch komen ze altijd voort uit een hele hechte relatie met de mensen voor wie ik ze schrijf, waarvan ik weet wat die concepten voor hen betekenen, en hoe ze zich in alle complexiteit daartoe verhouden. Zouden die teksten dan niet alleen voor de mensen moeten zijn, voor wie we ze schrijven?
M: We hebben samen een fictieve tekst geschreven voor Isabelle Stengers, waar we samen veel van hebben gelezen en die we ook heel erg bewonderen. Het is een verhaal van een wandeling, van drie personages, een daarvan is Stengers. Of beter gezegd, ze wordt belichaamd door een begrip waarvan wij denken dat het belangrijk voor haar is, namelijk Foothold, zij is Ms Foothold. De andere twee personages zijn begrippen die ook belangrijk zijn in het werk van Stengers, maar ook karakteriserend zijn voor ons, namelijk Institution en Irrationality. Je kunt raden wie bij welke begrip hoort. Om terug te komen op wat jij net vroeg, is het dan altijd eigenlijk alleen voor die persoon aan wie het schrijven gericht moet zijn? Ik denk dat dit een verhaal is wat door meer mensen gelezen zou kunnen worden. Bovendien weten wij helemaal niet of Stengers dat nou zo'n leuk verhaal zou vinden. Het is natuurlijk ons verhaal en onze gedachten over Isabelle Stengers' werk. Dat was de aanleiding, en het is belangrijk voor ons project dat als we iemand heel erg goed vinden, we dat dan niet als vanzelfsprekend nemen, die willen we dan een eerbetoon geven, of iets teruggeven eigenlijk.
L: We hebben dan ook heel erg nagedacht over hoe we iemand kunnen bedanken voor al die inzichten. We wilden geen holistische aanpak, niet per se de kern van haar denken raken, of alles in één tekst noemen wat belangrijk is. We wilde gewoon ergens beginnen. Het concept foothold, dat zij gebruikt om te beginnen met waarnemen, om aandachtig te zijn in een bepaalde situatie, was een prachtig dubbel startpunt. Het is zowel een belangrijk concept voor haar en tegelijk voor ons een haakje om achter te blijven steken om te beginnen met schrijven. Ik kan me voorstellen dat we nog veel meer teksten over het werk van Stengers zullen schrijven. Daarnaast zijn er ook nog zoveel meer auteurs die wij waarderen.
M: De personages die we opwerpen, zijn wat ze zijn. Toch bewegen ze niet alleen binnen het cliché van het karakter. Ze kunnen ook verleid worden iets anders te doen, in iets anders geïnteresseerd te zijn. Dit biedt mogelijkheden voor de toekomst. Wat wij van Stengers geleerd hebben en wat wij in haar appreciëren, is het opengooien van die begrippen. Die verandering en vernieuwing die mogelijk is als je samen gaat wandelen, naar je omgeving kijkt en met elkaar praat. Het openstaan, zodat er veranderingen kunnen optreden, en je niet meer diegene bent die je dacht dat je was.
L: Dat openstaan voor verandering, en het meebewegen met de bevindingen van experimenten die we doen, zit ook heel diep in de manier hoe we ons project opgezet hebben. Ook de concepten die wij gebruiken veranderen steeds weer van inhoud, van eigenschappen of van bruikbaarheid. Niet dat we ze overboord gooien of opnieuw beginnen, ze groeien mee en ontwikkelen zich in het proces. Eerder in ons project - dat kwam misschien omdat we toen nog heel erg bezig waren met de gift - had ik er moeite mee dat anderen die tekst ook zouden mogen lezen. Is dat openbaar maken van een persoonlijke tekst een besmetting van de gift? Dat je als auteur eer kan behalen, die eigenlijk bedoeld is als eerbetoon aan iemand anders. Hoe denk jij daarover?
M: Ik merk inderdaad dat het begrip de gift of gift-giving, waarmee we begonnen zijn naar de achtergrond is geschoven, hoewel niet helemaal verdwenen. We hebben het ontdaan van het theoretisch, conceptuele kader waarin het concept meestal besproken is, als zijnde een soort uitwisseling. Door gesprekken en dingen te doen hebben we onderzocht wat de grenzen van zo'n begrip zijn. Wij zijn toch meer op zoek naar een ethisch perspectief, terwijl gift-giving juist binnen het theoretisch, antropologisch, economische en sociale kader blijft. We hebben het uit die kaders gehaald en anders genoemd, namelijk generositeit.
L: Het is nu inderdaad een oriëntatie op generositeit en een genereuze houding: I rather be generous. Het idee dat we in eerste instantie hadden was de tekst als gift. Die gaan we echt aan iemand geven, als een feitelijke overdracht, uitgeprint met een strikje eromheen. Als het nu geen gift meer is maar een genereuze houding, kan het dan ook gedeeld worden met anderen? Dan hoeft het niet per se een gift aan één persoon te zijn. En misschien zit de generositeit ook wel veel meer in de werking van de tekst?
(..)
L: Wij hebben gezegd dat generositeit nooit op zichzelf staat. Er zijn altijd bepaalde aspecten mede aan het werk, die we tot nu toe (richt)lijnen noemden of draden. Een daarvan is Do the right thing, dat is de ethische houding, zonder dat is er geen sprake van generositeit, noch richting. De volgende is To be more attentive,want we besteden aandacht aan iemand.
M: What does it mean to work together is ook belangrijk, want een tekst schrijven vóór of mét is altijd een samenwerking. Ook speelt I want you to Trust me dan mee. Net als Delights want het is leuk om te doen, en leuk om te lezen,
L: En humor is ook een belangrijk onderdeel, zoals zelfspot en de dingen met een korrel zout nemen.
M: Het blijft ook steeds The importance of the experiment. Je weet nooit helemaal zeker wat er uitkomt.
L: En daarmee is het ook een explore the muddy road, want fictie schrijven is een discipline waar we niet in getraind zijn, die we onszelf eigen proberen te maken, en dat gaat niet altijd even goed. Om ons op de koers van generositeit te houden in het schrijven, moeten we steeds structuren en tactieken verzinnen, wat altijd gaat met vallen en opstaan.
M: En als laatste geldt the tissue is the issue het weefsel waarin we ons begeven is eigenlijk alles. De issue is een soort erkenning van onze verbondenheid, van de afhankelijkheid van alles wat er om ons heen bestaat. En de erkenning van de vele dingen die op ons inwerken. We zijn altijd entangled.
L: De concepten in de verhalen laten deze entanglement goed zien. Het zijn tegelijkertijd karaktereigenschappen én delen van instituten of disciplinaire discussies waaraan iemand onderhevig is. Dat is het erkennen van de verwevenheid van ons bestaan. Hoe kunnen we binnen bestaande weefsels iets ander laten groeien? Door de bestaande discussies en krachtenvelden op te roepen en daar een nieuw verhaal van te maken, dat gericht is op wat meer te delen, om wat meer samen te denken, om genereus naar elkaar te zijn, dingen te geven en niet alleen maar om eigen gewin ergens mee bezig te zijn. Onze oriëntatie op generositeit is een soort antigif. Dat is de richting die we op willen.
M: We willen in de fictie voorbeelden geven of richting wijzen. Maar het is ook fictie.
L: In ons project willen we positief zijn. We willen geen negatieve kritiek op allerlei dingen geven. We willen juist meer positieve verhalen genereren. Wat kunnen we hier doen? Wat zou goed zijn? Om dat te kunnen doen, moet je ook kunnen identificeren waar structuren zijn waar je los van wil komen, of die je anders zou willen zien. I rather be generous. Ik denk dat brieven en fictie schrijven daar geschikt voor zijn omdat dat heel persoonlijk kan zijn, iemands subjectieve ervaringen kan beschrijven, iemands emoties en de complexiteit van sommige situaties, zonder iemand of iets specifiek aan te wijzen. Problemen liggen volgens ons ook meestal in dynamieken en structuren, en door die te personifiëren, zijn ze te identificeren en kunnen we ze gebruiken om andere verhalen te vertellen.
M: Wat we schrijven zijn niet per se alternatieven, het is een virtuele wereld waarin we de dingen via een andere bril zien, net een andere wending geven of een onverwachte ontmoeting forceren, waardoor de dingen er ineens anders uitzien. Het is hoopgevend, maar we hebben geen ideaal voor ogen, we lossen niets op. Het opent wel een idee wat voor wendingen dat zouden kunnen zijn. Als je ze kan voorstellen, ja, dan hebben ze natuurlijk al een leven.
L: Ik vind fictie het tot leven wekken van theorie. Het kan het bruggetje zijn tussen theorie en het in praktijk brengen ervan? In theorie worden intuïtie en sentiment vaak achterwege gelaten. Ook de weerbarstigheid van de situatie is moeilijk te vangen in een theoretische tekst, zelfs in gesitueerde theorie. Wij zoeken naar situaties om ons denken in te activeren. We willen geen algemene uitleg geven van wat we nu precies doen, waar ons project over gaat. Het gaat erom het steeds in situaties, in gesprekken te laten activeren, het in te zetten, te laten werken, en daarvan te leren. Fictie past daar heel goed bij.
M: De strijd is altijd ingewikkeld om in de context van academisch schrijven al het materiaal wat je hebt, compatibel te maken en aan alle regels te voldoen. Ik ben ook wel steeds meer gaan geloven in het belang van de intuïtie. We hebben pas het boek 'Unthought' van Katherine Hayles in onze leesgroepen gelezen. Daarin wordt neurologisch bevestigd dat intuïtie eigenlijk een heel erg belangrijke tool is.
L: Zij maakt onderscheid tussen het bewustzijn, het onbewuste en het voorbewuste en de niet-bewuste cognitie. Ze heeft heel duidelijke bronnen uit de neurowetenschap.
Niet-bewuste cognitie maakt deel uit van heel veel zijnsvormen. De bladmondjes in blaadjes bijvoorbeeld, die reageren op luchtvochtigheid en licht.
M: Korstmossen zijn ook een heel goed voorbeeld.
L: Mensen dus ook. Terwijl in elk schrijven en denken de mensen als een soort super rationeel wezen beschreven wordt. Hayles toont aan dat deze cognitie helemaal niet kan zonder niet-bewuste cognitie. En dat rationeel denken zelfs deze niet-bewuste cognitie in de weg kan zitten.
M: Ik vraag me nu af: is sentiment niet ook voor een deel bepaald door intuïtie? Wat zou het met elkaar te maken zou kunnen hebben?
L: Ik moet meteen denken aan een les filosofie over de Stoa. De Stoa die zeggen dat gevoel en emoties altijd voortkomen uit gedachten, dus dat je nooit iets kan voelen als het niet eerst gedacht is. Je bent pas bedroefd als je aan iets bedroefd zieligs gedacht hebt. Dat geeft taal zo'n primaire plek. Denkend aan al die apparatuur die wij onszelf machtig proberen te maken, merk je dat taal niet altijd een rol speelt. Je maakt steeds allerlei fouten, met editen bijvoorbeeld en op een gegeven moment heb je het in de vingers. Dan lukt het, maar weet je niet meer wat je nu geleerd hebt, of wat er nu precies eerder fout ging.
M: Daarom is die non-conscious cognition van Hayles zo belangrijk om te erkennen. Non conscious cognition is kennis die buiten de taal staat.
L: Isabelle Stengers, in navolging van Whitehead, benadrukt het probleem van bifurcatie: dat het kennen of de cognitie boven het lichaam en andere materie geplaatst wordt, als zijnde van een andere orde. Dat is heel vreemd. Hayles zal dat ook zeggen, we weten veel meer dan we bewust weten, in het gevoel of onze tastzin of in ons zien. Dat lichamelijke kennen erkennen, of we dat nu intuïtie noemen, of emotie, of iets anders, is voor ons belangrijk.
M: Die intuïtie heeft volgens mij een heel erg grote rol gespeeld, op het moment dat jij voor het eerst dat verhaal ging schrijven voor mij. Intuïtie is een heel goede motor voor heel veel dingen. Ik denk dat intuïtie ons ook de mogelijkheid geeft te durven experimenteren en te luisteren naar een innerlijke drijfveer.
L: We willen natuurlijk de wereld verbeteren. We hebben gemerkt dat je daar heel lang over na kan denken. En dan gebeurt er niet zoveel, want dan blijft het in ons denken, ja. En je kan dan heel hard gaan denken voordat je iets gaat doen, maar soms moet je ook gewoon wat doen, naar je intuïtie en je gevoel luisteren, en daarna gaan denken en dan weer bijsturen.